دولت چین در سال 2015 «جاده ابریشم دیجیتال»
[1] را به
عنوان بخشی از اهداف ابتکار «یک کمربند، یک راه»
[2] و برای ایجاد اتصالات پایهریزی کرد.
[3] این جاده، بخش فناورانه ابتکار «یک کمربند، یک راه» است.
طرح «جاده ابریشم دیجیتال» برای چین صرفاً یک پروژه زیرساختیِ ساده محسوب نمی
شود؛ بلکه چین آن را راه
حلی برای کم
رنگ
کردنِ نظم دیجیتالیِ آمریکامحور در آسیا و جهان و تبدیل آن به نظم دیجیتالی چین
محور می
داند. هدف چین از این ابتکار، ارتقای نوآوری و تولید و قابلیت
های مبادلات فناوریهای داخلیِ چین است. این موضوع به
نوبه خود، بخشی از چشمانداز کلی دولت چین برای برتری در حوزه فناوری و استقلالِ بیشتر در نظم دیجیتال جهانی است.
[4] جاده ابریشمِ دیجیتال نمایانگرِ تمایل دولت چین برای تبدیل
شدن به یک ابرقدرت از طریق سرمایهگذاری بر
ظرفیت
های فناوریهای موجود و نوظهور است. چین رویکردی دوجانبه را برای دستیابی به این هدف انتخاب کرده است:
- افزایش ظرفیت فناورانه و درعینحال، کاهش وابستگی به بازیگران خارجی؛
- پیوندِ جهان به چین و فناوریهای چینی.[5]
به
منظور دستیابی به این اهداف، پروژه جاده ابریشم دیجیتال بر بهبود اتصال ارتباطات بین
المللی تمرکز دارد: «اتصال دیجیتال» در داخل چین و با کشورهای شرکت
کننده در ابتکار «یک کمربند، یک راه». این پروژه برای تقویت اعتبار بین
المللیِ چین و ارتقای قدرت اقتصادی و قابلیت
های سیاسی و نظامی آن برنامه
ریزی شده است؛ از
این
رو، چین نیازمند خودمختاری و استقلال در حوزه فناوری است. هدف کلیدیِ جاده ابریشم دیجیتال، پشتیبانی و تثبیت چین به
عنوان «ابرقدرت» در حوزه فناوریهاست. پروژه جاده ابریشم دیجیتال به چندین روش به این موضوع کمک میکند؛ ازجمله:
- پشتیبانی از چین برای تبدیلشدن به رهبری جهانی در ارائه زیرساختهای اتصالات دیجیتالی؛
- ایجاد زیرساخت اتصالاتِ دیجیتالیِ آسیایی و جهانی با محوریت چین؛
- تسهیلِ گسترش جهانی شرکتهای فناوری چینی؛
- توانمندسازیِ پکن در زمینه تعیین استانداردهای جهانیِ فناوری و همچنین هنجارهای سایبری؛
- گسترش تجارت الکترونیک و فناوری مالیِ چینمحور؛
- توانمندسازی پکن در زمینه تاثیرگذاری بر گفتمان جهانی درباره چین؛
- توانمندسازی کسبوکارها و مقامات چینی در زمینه دسترسی به مجموعههای بزرگی از دادههای خارجی.[6]
بنابراین، در گام نخست، دولت چین به
دنبال همکاریهای نزدیک با محافل صنعتی و شرکتها به
منظور ارتقای استانداردهای چینی است. این موضوع در اینترنت نسل سوم
[7] و نسل چهارم
[8] آشکار است. در این زمینه، دولت چین بر شناساییِ استانداردهای متقابل، امضای توافق
نامه
های دوجانبه در زمینه همکاری استانداردها، ترجمه استانداردهای چینی به زبان
های خارجی و اولویت
بندی به
منظور ارتقای استانداردها در کشورهای مشارکتکننده در ابتکار «یک کمربند، یک راه» متمرکز شده است.
[9]
شرکت
های چینی استانداردهایِ فنی خود را در بسیاری از پروژه
های زیرساختیِ «یک کمربند، یک راه»، اعمال کرده
اند؛ ازجمله در حوزه فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، که بسیاری از استانداردهای دیجیتال را در ارتباطات بی
سیم و مراکز داده و رایانش ابری و شهرهای هوشمند به هم متصل می
کند. از سوی دیگر، ابتکارها و سیاست
های عمده دولت چین، شرکت
های چینی را تشویق کرده تا از استانداردهای تکنولوژیکی خود استفاده کنند.
[10] درواقع، دولت چین توانسته از طریق همکاری با این شرکتها و بازکردن بازارهای جدید برای غول
های فناوری خود، مانند «علیبابا»،
[11] «زد.تی.ایی»،
[12] «تنسنت»
[13] و «هوآوی»،
[14] ارتباط دیجیتالیِ جهان با چین را بیش
از
پیش تقویت کند و گسترش دهد.
[15] مثال دیگر، مشارکت فعال «چاینا تلکام»
[16] در سیستم کابلیِ زمینیِ اینترنت جاده ابریشم ترانزیت
[17] در اروپا و آسیاست. نمونه
دیگر، فعالیت شرکت چینی هوآوی در ساخت کابل نوریِ فرامرزی «کابل اکسپرس پاکستان و آفریقای شرقی» است. این در حالی است که شرکت
های دیگری، مانند شرکت مخابراتی «چاینا یونی
کام»
[18] و «چاینا موبیال»،
[19] برای آماده
سازی خود به
منظور مشارکت در جاده ابریشم دیجیتال اقداماتی انجام داده
اند.
[20]
این پروژه دیجیتالی به غول
های فناوری چینی و بازیگران کوچک
تر این حوزه کمک می
کند تا فروش و دانش محلی و زیرساخت (دیجیتال) خود را افزایش دهند و در بازارهای خارج از چین (اغلب با کمک دولت چین) جایگاهی به
دست آورند.
[21] این موضوع موجب افزایش رقابتپذیری شرکتهای چینی، پیشرفت اقتصاد چین و نفوذ جهانیِ چین میشود؛ زیرا جاده ابریشم دیجیتال می
تواند پیشنهادهای شرکتهای چینی برای تضمین موقعیتی با نفوذ بلندمدت در صنعت جهانی مخابرات را افزایش دهد. انجام موفقیت
آمیز این امر میتواند منجر به افزایش نفوذ چین در تعیین استانداردها
[22] و هنجارسازی و سهمخواهی چین در حوزه حاکمیت فضای سایبری شود.
بر همین اساس، پکن می
کوشد با کمک شرکتهای فناوری چینی، پنج بُعد اصلی جاده ابریشم دیجیتال را در بخشهای گوناگونی گسترش دهد.
[23]
پنج بُعد اصلی جاده ابریشم دیجیتال
دولتهای مشارکتکننده در طرح جاده ابریشم دیجیتال
زمانی که جاده ابریشم دیجیتال یکی از اولویت
های ابتکار «یک کمربند، یک راه» تعریف شد، اپراتورهای چینی و شرکت
های مخابراتی، برای ترویج استانداردهای چینی در مناطق اولویت
دارِ ابتکارِ «یک کمربند، یک راه» کوشیدند؛ مانند آسیای جنوب شرقی، آسیای مرکزی، آفریقا، خاورمیانه و اروپای شرقی. با
این
حال، این رویکرد چین پس از اولویت
بندی جاده ابریشم دیجیتال در سال
های 2017-2018 جدیتر پیگیری شد.
[24] مثلاً، یکی از مؤلفههای ضروریِ تحقق جاده ابریشم دیجیتال، ساخت زیرساختهای فیزیکی مانند گذاشتن یک شبکه کابل نوریِ فرامرزی است. زیرساختِ فیزیکیِ این
چنینی، بخش کلیدی ارتباطات از راه دور است و برای عملکرد اینترنتْ حیاتی است.
کابلها را میتوان در کنار سایر اشکالِ زیرساخت فیزیکی، مانند راه
آهن، گذاشت. به همین دلیل، اتصال دیجیتال چین با سایر مناطق، مانند اوراسیا و آفریقا، میتواند از زیرساختهای حمل
و
نقلی بهرهمند شود که چین قصد دارد از طریق ابتکار «یک کمربند، یک راه» در آن مناطق ایجاد کند.
[25] همچنین پیش
بینی می
شود بیش از نیمی از رشد جمعیت جهان تا سال 2050 در آفریقا باشد؛ جایی که شرکت چینی هوآوی 70درصد از زیرساخت
های شبکه
«4جی» را ساخته است.
کابل زیردریاییِ چین که پاکستان و جیبوتی را به هم متصل می
کند، به کوتاه
ترین پیوند اینترنتی بین آسیا و آفریقا تبدیل شده است؛ دو منطقه
ای که پهنای باند بین
المللی
شان در سال
های اخیر به
سرعت در حال رشد بوده است. چین حتی خود را به
عنوان گره مرکزیِ بین نیجریه و بلاروس معرفی کرده است که صاحب ماهوارههای چینی
اند و با تشویق پکن، به
منظور ارائه خدمات پشتیبانی برای یکدیگر، قراردادی امضا کرده
اند.
[26]
از کشورهایی که درباره جاده ابریشم دیجیتال با چین تفاهم
نامه ویژه امضا کردهاند، میتوان به مصر، ترکیه، بنگلادش، لائوس، کره جنوبی، قزاقستان، جمهوری چک، صربستان، هلند، مجارستان، استونی، انگلستان، کوبا، پرو، عربستان سعودی و امارات اشاره کرد.
[27] نقشه زیر، کشورهای مشارکتکننده در طرح جاده ابریشم دیجیتالِ چین را نمایش میدهد.
[28]
کشورهای مشارکتکننده در طرح جاده ابریشم دیجیتال چین
نکته حائز اهمیت این است که اگر چین به اپراتور اصلی شبکه در جهان تبدیل شود و سهمی در حاکمیت فضای سایبری به
دست آورد، سود تجاری و راهبردی بسیاری به
دست خواهد آورد. این امر موجب میشود چین بتواند جریان
های جهانی داده
ها و امور مالی و ارتباطات را برای بازتاب منافع خود تغییر دهد. همچنین چین میتواند با ایزوله
شدن از تحریمها و جاسوسیِ ایالات متحده، درک بی
نظیری از تحرکات بازار و مشورت رقبای خارجی و زندگی افراد بیشمارِ فعال در شبکه
هایش داشته باشد.
طرح «مارشال دیجیتال»
از طریق جاده ابریشم دیجیتال، در حال حرکت به
سوی مرکز شبکه
های اطلاعاتی جهانی است. درست در زمانی که اطلاعات هرگز به این اندازه ارزشمند نبوده است.
[29] پروژه
دیجیتالیِ جاده ابریشم، بخشی از تلاش دولت چین با طراحی استادانه برای تسلط بر فناوری بازارهای نوظهور است که منجر به تغییر ژئوپلیتیک فناوریها از سال 2015 شده است. چین در تلاش است از پروژه جاده ابریشم دیجیتال به
منظور متزلزل
کردنِ سلطه فناورانه آمریکا و جایگزینیِ آن استفاده کند. پکن میخواهد از جاده ابریشم دیجیتال برای ایجاد پارادایم جدیدی به
منظور ایجاد حاکمیت فضای سایبریِ مستقل استفاده کند.
[30] درواقع، چین میخواهد هنجارها و نفوذ راهبردی خود را گسترش دهد. بدین ترتیب، جاده ابریشم دیجیتال یکی از موارد اصلی است که پکن می
کوشد تا اصول خود را در زمینه حاکمیت فضای سایبری و شکلدهی به هنجارهای جهانیِ چینی و مقابله با غرب، به
ویژه آمریکا، ترویج کند. نکته حائز اهمیت این است که جاده ابریشم دیجیتال بیش
از
پیش به جنگ سردِ فناوری بین چین و آمریکا دامن خواهد زد؛ به
گونهای که دولت آمریکا در پی ارائه جایگزینی واقعبینانه با جاده ابریشم دیجیتال است و در مقابل آن طرح «مارشال دیجیتال» را راه
اندازی و رهبری کرده است.
آمریکا میخواهد با راهاندازی طرح :مارشال دیجیتال»، به
عنوان محور تعامل جهانی، رهبریِ جهانی خود را در فضای سایبری مجدداً تأیید کند و به آن اعتبار نوینی بخشد.
[31] دولت آمریکا در تلاش است از طرح مارشال دیجیتال برای توسعه ارتباطات راه دور و اینترنت و فناوری
های پیشرفته استفاده کند.
[32] درواقع، آمریکا میخواهد همان کاری را انجام دهد که در طرح اولیه مارشال برای بازسازی جهان جنگ
زده انجام داده بود. این طرح اولیه یادآور کمک ایالات متحده به اروپا در طول دوره 1948-1951 برای جلوگیری از وخامت اقتصادی اروپای پس از جنگ و گسترش کمونیسم و افزایش تولید اروپاست. آمریکا با انتخاب این نام، می
خواهد علاوه بر یادآوریِ نقشش در نجات اقتصاد جهان، با مشکلهای حاصل از جاده ابریشم دیجیتالِ چین مقابله و به سایر دولتها برای ایمنسازی جریان اطلاعاتشان کمک کند.
ایالات متحده، از سال 2021، طرح مارشال دیجیتال را در ناتو رهبری میکند و در تلاش است تا سیستمهای ارتباطات ملی «5جی» و جریان آزاد اطلاعات را ایمن کند. نکته حائز اهمیت این است که قرار نیست ایالات متحده به شرکتهای مخابراتیِ متحدانش برای حذف و جایگزینی زیرساختهای خطرناک، یارانه بدهد؛ بلکه دولت آمریکا میخواهد خطرات کنترل و نفوذ چین یا سایر «دولتهای قدرتمند» بر شبکه
های ارتباطی مهم و جریان آزاد اطلاعات را تجزیه
و
تحلیل و الزامات لازم را برای شبکه
ای امن ایجاد کند. برای مثال، دولت آمریکا می
کوشد در جامعه اطلاعاتی و وزارتخانه
های امور خارجه و بازرگانی و دفاعِ خود تغییراتی ایجاد کند تا امنیت شبکه را بهبود بخشد، طرح
های جایگزین را توسعه دهد یا جایگزینی
برای زیرساخت
های آسیب
پذیر بیابد.
برخلاف طرح مارشال اولیه «پس از جنگ جهانی دوم»، طرح مارشاِل دیجیتال با ایالات متحده آغاز و پایان نمی
یابد. این برنامه آزمایشی به رهبری ایالات متحده فعال بوده است؛ حتی این برنامه توانسته به
منظور ایمنسازی جریان آزاد اطلاعات، طرحی را برای سایر متحدان ناتو ارائه کند تا همه متحدان رویکردی جامع و بی
طرفانه برای امنیت شبکه «5جی» اتخاذ کنند. آمریکا طرح مارشال دیجیتال را برای حفظ استقلال دیجیتالی دولتها و برداشتن گامی مهم به
سوی یک سیستم
ارتباطیِ ایمن و مقابله با جاسوسان ارتشِ آزادی
بخش خلق چین در نظر گرفته است. ایالات متحده می
خواهد با سرمایه
گذاری از طریق نوسازی زیرساخت
های «دیجیتال» و تأسیسات مستقر در اروپا و کمک
های مالی و وام، از متحدانش حمایت کند.
[33]
نویسنده: سعیده مرادیفر
تهیهشده در گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه فضای مجازی
[1]. Digital Silk Road (DSR).
[2]. Belt and Road Initiative (BRI).
[5]. Ghiasy, R., & Krishnamurthy, R. (2020). "China’s Digital Silk Road: Strategic Implications for the EU and India". The Institute of Peace and Conflict Studies (IPCS) Special Report, No.
208. P: 5.
[9]. He, A. (2022). "The digital Silk Road and China’s influence on standard setting". Centre for International Governance Innovation (CIGI). No. 264. PP: 7-8.
[15]. Ghiasy and Krishnamurthy, 2021.
[20]. Hungerland, N., & Chan, K. (2021). "Assessing China’s Digital Silk Road: Huawei’s engagement in Nigeria". LSE IDEAS, working paper series, No.11. p: 4.
[21]. Ghiasy and Krishnamurthy, 2021.
[22]. Hungerland and Chan, 2021: p: 4.
[23]. Chow-Bing, N. (2021). "China-ASEAN Information Harbor: The Digital Silk Road from Guangxi to Southeast Asia". Friedrich Ebert Stiftung. P: 10.
[25]. Hungerland and Chan, 2021: 4.
[26]. Hillman, J. E. (2021).
The Digital Silk Road: China's Quest to Wire the World and Win the Future. Profile Books. pp: 21-23.
[27]. Triolo, P., Allison, K., Brown, C., & Broderick, K. (2020). "The Digital Silk Road: Expanding China’s Digital Footprint".
Eurasia Group,No.
8. P: 2.
[30]. Greene and Triolo, 2020.